KANCERI I GJIRIT, LLOJET, SIMPTOMAT DHE SHKAQET

Përshtati në shqip për JoTabu: Anjela Hajdari

Kanceri është një sëmundje që karakterizohet nga një rritje jonormale e qelizave. Këto qeliza kanceroze mund të formojnë tumore dhe të përhapen në indet përreth. Kur ky proces fillon në gji, ai njihet si kanceri i gjirit.

Kanceri i gjirit është kanceri i dytë më i zakonshëm tek gratë, pas kancerit të lëkurës. Edhe pse është shumë më pak e zakonshme, edhe meshkujt mund të kenë kancer të gjirit. Mbi 260,000 gra dhe 2,400 burra diagnostikohen me kancer gjiri çdo vit.

Shumica e kancereve të gjirit fillojnë në kanalet në formë tubi të gjirit. Në gjinjtë e femrave, këto kanale lidhin gjëndrat që prodhojnë qumësht (të quajtura lobula) me thithkat. Më rrallë, kanceret e gjirit mund të kenë origjinën në lobulat dhe më rrallë, në indin lidhor yndyror dhe fibroz të gjirit.

Nëse kanceri përhapet në inde dhe organe të tjera në trup, quhet kancer metastatik i gjirit.

Për shkak të ekzaminimit dhe diagnostikimit të hershëm, së bashku me trajtimet më të mira për kancerin e gjirit, vdekjet e femrave nga kanceri i gjirit kanë rënë me mbi 40% midis 1989 dhe 2019.

Nga viti 2015 deri në vitin 2019, Statistikat e Kancerit në SHBA raportojnë se shkalla e vdekjes është rreth 20 në çdo 100,000 gra me kancer gjiri.

Është e rëndësishme të mësoni rreth faktorëve të rrezikut dhe parandalimit të kancerit të gjirit dhe çfarë mund të prisni nga diagnoza dhe trajtimet.

Llojet

1. Disa kancere të gjirit  të kategorizuara sipas vendit ku fillon kanceri dhe ku është përhapur  janë:

• Karcinoma duktale in situ (DCIS): Ky është një kancer i fazës së hershme në kanalet e gjirit. Është jo-invaziv, që do të thotë se nuk është përhapur në pjesë të tjera të trupit. Ka një shkallë të lartë mbijetese prej 95% nga 10 vjet diagnozë.
• Karcinoma duktale invazive (IDC): E quajtur edhe karcinoma duktale infiltruese, ky është lloji më i zakonshëm i kancerit të gjirit. Fillon në rreshtimin e kanalit dhe përhapet në indet e tjera të gjirit. Si një kancer invaziv, ai mund të përhapet në pjesë të tjera të trupit përmes qarkullimit të gjakut ose sistemit limfatik .
• Karcinoma lobulare invazive (ILC): Ky është një kancer invaziv që fillon në lobulat dhe përhapet në indet përreth.
• Kanceri inflamator i gjirit (IBC): Është një formë e rrallë, pazakontë e kancerit te gjirit, por agresive. Ka tendencë të shfaqet tek gratë më të reja se 40 vjeç.

2. Një mjek mund të klasifikojë kanceret e gjirit sipas fazës së tyre, bazuar në:

• Madhësia dhe vendndodhja e tumorit
• Numri dhe vendndodhja e nyjeve limfatike të prekura (organet që ndihmojnë trupin tuaj të luftojë infeksionin)
• Metastaza (përhapja e qelizave të kancerit në inde dhe/ose organe të tjera).
• Shkalla e tumorit (sa shpejt rritet një tumor, bazuar në atë se sa jonormale janë qelizat)
• Statusi i receptorit të estrogjenit dhe receptorit të progesteronit (nëse qelizat e kancerit prodhojnë këto proteina specifike për hormonet)
• Statusi HER2 (receptori 2 i faktorit të rritjes së epidermës njerëzore), një proteinë që përshpejton rritjen e kancerit të gjirit
• Bazuar në llojin e kancerit, një onkolog (një mjek i specializuar në diagnostikimin dhe trajtimin e kancerit) mund të përcaktojë një plan të përshtatshëm trajtimi.

Simptomat 

Simptomat e kancerit të gjirit ndryshojnë dhe shumë njerëz nuk kanë fare simptoma, veçanërisht në fillim. Kjo është arsyeja pse mamografia e rregullt është kaq e rëndësishme. Mamografitë janë një lloj radiografie që mund të zbulojë tumore të vogla përpara se t’i ndjeni ato.

Megjithatë, mamografia nuk është e pagabueshme; ju gjithashtu duhet të njiheni me gjoksin tuaj, në mënyrë që të dini se çfarë është dhe çfarë nuk është normale për ju.

Kushtojini vëmendje çdo ndryshimi të gjoksit që përjetoni, duke përfshirë këto shenja të mundshme paralajmëruese:

• Një gungë e re në gji ose sqetull
• Ndryshimet në madhësinë ose formën e gjirit (ënjtje, trashje ose tkurrje)
• Gropa të lëkurës (si lëvozhga portokalli)
• Lëkura e thithkës së gjirit ose e gjirit e kuqe, e thatë, e rrëshqitshme ose e trashur
• Dhimbje gjiri ose në thithka
• Një thithkë që kthehet nga brenda ose ka një plagë
• Shkarkim qumështi ose me gjak nga thithka
• Nyjet limfatike të fryra nën sqetull ose rreth kockës së klavikulës

Shkaqet

Kanceri i gjirit fillon kur qelizat në gji ndahen dhe rriten pa kufizim. Këto qeliza jonormale formojnë një masë indi të quajtur tumor. Ka një sërë arsyesh pse kjo mund të ndodhë. Për disa njerëz, ju mund të keni trashëguar mutacione gjenesh që mund të dëmtojnë aftësinë e qelizave tuaja për të rregulluar mutacionet e ADN-së. Më shpesh, qelizat tuaja mund të bëhen kanceroze edhe nëse nuk keni një rrezik gjenetik për kancerin e gjirit – ndoshta për shkak të stilit të jetesës ose faktorëve mjedisorë.

Faktoret e rrezikut 

1.Megjithëse kanceri i gjirit është më i zakonshëm tek femrat, disa faktorë mund të rrisin rrezikun e kancerit të gjirit, pavarësisht nga seksi juaj. Këto përfshijnë:

• Të jesh 50 vjeç e lart
• Të qenit mbipeshë ose obez, veçanërisht në një moshë më të madhe
• Trashëgimi i gjeneve të caktuara (si BRCA1 dhe BRCA2)
• Një histori familjare e kancerit të gjirit
• Duke pasur një gjendje beninje të gjirit
• Kryerja e terapisë me rrezatim në zonën e gjoksit
• Duke iu nënshtruar terapisë hormonale që përmban estrogjen
• Konsumimi afatgjatë i alkoolit
• Pasiviteti fizik afatgjatë

Megjithatë, ka dallime ndërmjet kancerit të gjirit të femrave dhe meshkujve.

 

2.Faktorët specifikë të rrezikut që janë lidhur me kancerin e gjirit të femrave përfshijnë:

• Ind i dendur i gjirit
• Një periodë e parë e hershme (para moshës 12 vjeç)
• Kaloni në menopauzë pas moshës 55 vjeçare
• Një histori familjare e kancerit ovarian
• Ekspozimi ndaj drogës DES (diethylstilbestrol, një estrogjen sintetik)
• Dendësi më të lartë kockore
• Duke mos pasur fëmijë
• Nuk ushqeheni dot me gji
• Lindja për herë të parë në moshën 35 vjeç e lart
• Nivele të larta të estrogjenit
• Marrja e kontraceptivëve oralë të kombinuar me estrogjen dhe progestinë

3.Në përgjithësi, kanceri i gjirit mashkullor është i nënstudiuar në krahasim me kancerin e gjirit të femrave. Por disa faktorë që mund të rrisin rrezikun e kancerit të gjirit mashkullor përfshijnë:

• Sindroma Klinefelter, një gjendje e rrallë e pasjes së kromozomeve XXY (një kromozom X shtesë)
• Ndryshimet në testikuj (si lëndimi, inflamacioni, ënjtja ose heqja kirurgjikale)
• Sëmundja e mëlçisë

Të kesh ndonjë nga këta faktorë rreziku nuk do të thotë domosdoshmërisht se do të sëmuresh nga kanceri i gjirit. Flisni me mjekun për të vazhduar me kontrollet rutinë dhe çfarë mund të bëni për të zvogëluar rrezikun tuaj.

Burimi: Health