Ndryshimet në planifikimin familjar dhe adresimin e kancerit të qafës së mitrës në Shqipëri
Në Tiranë është zhvilluar një konferencë me temë “Konsultim Kombëtar mbi Planifikimin familjar dhe Kancerin e Qafës së Mitrës” ku është diskutuar për ndryshimet që kanë ndodhur gjatë 25 viteve të fundit në fushat e planifikimit familjar dhe parandalimin e kancerit të mitrës. Gjatë kësaj konference është vënë theksi tek angazhimet që janë ndërmarrë dhe ato që do të ndërmerren për të arritur Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm dhe ato të ICPD. U diskuata se çfarë është ndryshuar në këtë fushë për vite me rradhë si dhe janë parashtruar disa rekomandime për të ardhmen.
Merita Xhafaj drejtore e përgjithshme e politikave të zhvillimit të Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, në Ministrinë e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale ka folur mbi zhvillimet dhe planet e ndërmarra në fushën e plafinikimit familjar.
“Unë shpreh gjithë gatishmërinë dhe përfshirjen e Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale në hartimin e politikave të cilat kanë në fokus familjen. Unë e kam për detyre të ndjek të gjitha politikat që hartohen në mbrojtje të shëndetit të nënës dhe fëmijës. Kemi të dhëna të përgatitura nga ekspertë të Institutit të Shëndetit Publik por edhe nga ekspertë të UNFPA, të dhëna se çfarë është zhvilluar në Shqipëri. Kemi kancerin e qafës së mitrës si problem global për shëndetin. Por orientimi dhe fokusi i Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale është gjithmonë zbatimi i objektivit 3 të zhvillimit të qëndrueshëm. Çfarë është bërë deri tani?
Metodat e planifikimit familjar në vendin tonë për shkak se ne jemi një vend ish-komunist i ardhur nga një system ku nuk ekzistonte metoda e planifikimit familjar, është metodë e cila është implementuar pas viteve ’90. Dhe është pikërisht kjo periudhë në të cilën mori hov zhvillimi I disa strategjive por edhe ligjeve që u hartuan nga ekspertët dhe nga ministria e shëndetësisë”, ka thënë ndër të tjera Xhafaj
Më tej Xhafaj u ndal tek plani i veprimit për shëndetin seksual dhe riprodhues për periudhën 2017-2021, te ligji mbi “Shëndetin Riprodhues”, ligji mbi “Ndërprerjen e Shtatzanisë”; Strategjia Kombëtare e Sigurimit të Kontraceptivëve; Protokollet e Praktikës Klinike mbi Planifikimin Familjar për Ofruesit e Kujdesit Shëndetësor;
Shkalla e fertilitetit total është 1.8 fëmijë për grua, e cila është nga 1.6 fëmijë për grua në 2008-09.
Aktualisht, metodat kryesore moderne kontraceptive të përdorura në kontekstin shqiptar përfshijnë pilula, prezervativë dhe injeksione. Për më tepër, sipas Strategjisë së re Kombëtare të Sigurisë Kontraceptive 2017-2021, në vitin 2019 u prezantuan edhe kontraceptivët e urgjencës në paketën themelore të shërbimeve të planifikimit familjar. Aktualisht, kontraceptivët janë në dispozicion në Shqipëri nga tre burimet e mëposhtme: pa pagesë (siguruar nga qeveria); me çmime të subvencionuara (të siguruara nga programet e marketingut social); dhe me çmimet e tregut (të siguruara nga sektori privat). Sipas informacionit zyrtar nga Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, kontraceptivët falas janë në dispozicion në 426 klinika të planifikimit familjar në sektorin publik në të gjitha rrethet e vendit.
Sidoqoftë, kjo paraqet një rënie të vogël në krahasim me vitin 2011, ku shërbimet e planifikimit familjar u ofruan në 431 qendra këshillimi për gra, maternitete dhe qendra shëndetësore në nivelin e komunës. Në të njëjtën kohë, informacioni i disponueshëm nga Sistemi Kombëtar i Menaxhimit dhe Logjistikës Kontraceptive tregon se numri i konsultimeve kontraceptive në sektorin publik është zvogëluar në mënyrë të ngjashme që nga viti 2011, si dhe numri i përdoruesve të kontraceptivëve.
Përdorimi i kontracepsionit modern midis grave aktualisht të martuara ka rënë nga 11% në 2008-09 në 4% në 2017-18. Ky konstatim është i veçantë duke pasur parasysh faktin se njohuritë për planifikimin e familjes janë gati universale në Shqipëri, me 97% të të gjitha grave dhe 96% të të gjithë burrave të moshës 15-49 vjeç që njohin të paktën një metodë.
Prevalenca e perdorimit te metodave kontraceptive moderne ne Shqiperi per periudhen 2002-2018 7 (ADHS 2017-18). Në mesin e grave që përdorin aktualisht një metodë moderne të kontracepsionit, 56% e tyre e marrin atë nga sektori privat (ADHS 2017-18). Arsyeja kryesore për ndërprerjen e kontracepsionit, sipas ADHS mjaft të fundit 2017-18, është dëshira për të mbetur shtatzënë (42%).
Kanceri i qafës së mitrës është një nga kanceret më të zakonshëm midis grave në të gjithë botën, me pothuajse 600,000 raste të reja dhe mbi 300,000 vdekje në vitin 2018.
Kanceri i qafës së mitrës në Shqipëri është një problem i shëndetit publik. Se bashku me kancerin e mitrës, eshte kanceri i dytë më i shpeshtë mes grave të moshës riprodhuese (15-49 vjeç), vetëm pas kancerit të gjirit, kryesisht për shkak të rritjes karakteristike të rrezikut në moshën e mesme.
Prirjet e lidhura me sjelljen seksuale ne Shqiperi flasin për një rritje të mundshme të këtij kanceri në mungesë të strategjive parandaluese. Sipas të dhënave zyrtare kombëtare, niveli mesatar i vdekshmërisë së kancerit të qafës së mitrës për periudhën 2013- 2017 në Shqipëri ishte 2.9 / 100,000 dhe niveli i incidencës për vitin 2015 (vitin e parë kur regjistri kombëtar i kancerit ka filluar të funksionojë) është 9.2 / 100,000 (Raporti Kombëtar i NCD). Raporti vdekshmëri / incidencë për kancerin e qafës së mitrës në Shqipëri është 32%. Incidenca e tij e standardizuar është më e ulët në krahasim me vendet e Evropës Juglindore, por shumë më e lartë se vendet e Mesdheut Lindor.
Vlerësohet se çdo vit në Shqipëri 2,000-3,000 vite jetë të shëndetshme dhe produktive humbasin nga sëmundja e lidhur me kancerin e qafës së mitrës dhe vdekja. Sipas një vlerësimi, kanceri i qafës së mitrës i ka kushtuar shoqërisë shqiptare të paktën gjashtë milion dollarë amerikanë në vit, për shkak të humbjes së produktivitetit dhe kostove të lidhura me sistemin shëndetësor. Kostot afatgjata, të lidhura me familjen dhe shoqërinë, mund ta rrisin më tej këtë shifër.
Në fund të Janarit 2019, Qeveria Shqiptare mori vendimin e rëndësishëm për krijimin e programit të parë kombëtar të organizuar për depistimin ekancerit te qafës së mitrës. Programi fillestar synon gratë 40-50 vjeç. Synimi është tu sigurojmë të gjitha grave në këtë grupmoshë teste të ekzaminimit per Hr-HPV, si pjesë e ekzaminimeve rutine të ofruara në qendrat e kujdesit shëndetësor parësor. Programi i depistimit do të përmirësojë identifikimin e grave që janë në rrezik për kancer të qafës së mitrës, zbulimin në kohë te lezioneve parakanceroze dhe trajtimin e tyre në kohen e duhur. Sipas programit të ri, të gjitha testet primare të depistimit dhe ekzaminimet e mëtejshme do të sigurohen pa pagesë, pavarësisht nga statusi i sigurimit shëndetësor të pacientëve.
Leave a Reply